Historie
De als rogge- en gerstmolen (koren- en pelmolen) ingerichte stellingmolen werd in 1876 gebouwd door molenmaker Schiller uit Dalfsen. Dit als opvolger van de in 1820 gebouwde molen, die in 1875 als gevolg van blikseminslag geheel verbrandde.
Karakteristiek aan de verschijning van de molen is de hoog opgetrokken, achthoekige gemetselde romp, die destijds voor optimale windomstandigheden zou zorgen en die tegenwoordig nog duidelijk boven de omliggende huizen uitsteekt.
In 1902 kocht molenaar Gerrit Pol de molen. Na zijn overlijden werd de molen in 1936 overgenomen door zijn zoon Jan Pol. In 1958 was men genoodzaakt de roeden en de stelling weg te nemen omdat gevaar voor instorten bestond. De molen werd toen geheel onttakeld, waarna in 1971 volledig herstel volgde door molenmaker Huberts te Coevorden. Helaas bleek deze restauratie niet voldoende, want hoewel de molen daarna regelmatig draaide en ook als “lesmolen” door vrijwillige molenaars werd gebruikt, “holde” de toestand achteruit. Gevolg was dat de molen weer werd stilgezet en opnieuw moest worden onttakeld.
Na het overlijden van Jan Pol heeft de familie de molen in 1982 verkocht aan huisarts K.E. Laméris, die hem in 1988 weer verkocht aan de gemeente Dalen. Er volgde opnieuw een grondige restauratie welke in 1994 werd voltooid.
De historische vereniging “Stichting Aold Daol ‘n” heeft de molen sindsdien als museum in exploitatie en de naam van de laatste molenaar aan haar museum verbonden, Museummolen ”Jan Pol”.
In 2006 is de molen een landelijk geregistreerd museum geworden en moeten we voldoen aan diverse strenge voorwaarden. Het museum heeft zich met ongeveer 2100 bezoekers per jaar een prominente plaats verworven in ons dorp. De molen is één van de acht Rijksmonumenten in Dalen. De “Jan Pol” de hoogste molen in Drenthe. Vanaf de stelling heb je een geweldig uitzicht over het dorp en in de herfst en het voorjaar over de weideomgeving.
De molen is nu ingericht als kijk- en doemuseum en draait weer geregeld dankzij een vrijwillig molenaar. Op de begane grond is een (invaliden) toilet, een koffiecorner en souvenirverkoop. Er gaat een traplift naar de eerste verdieping voor mensen die moeilijk ter been zijn.
De molen is sinds 2021 eigendom van Stichting Het Drentse
Landschap. Zij dragen met veel passie de zorg voor het onderhoud van dit
waardevolle industrieel erfgoed.
- Collectie
Begane grond
De exposities in de molen worden regelmatig vernieuwd. Enkele leden van de molenwerkgroep en museuminrichting steken hier veel tijd in, met elke keer weer een prachtig resultaat. Het seizoen 2024 en 2025 geeft een inkijkje in 200-jaar Zorg in Dalen.
- Dat er in die 200-jaar veel is veranderd, wordt ons duidelijk a.d.h.v. prachtige foto’s, informatiepanelen en vele voorwerpen uit die tijd. Je wordt geïnformeerd over:
- De artsen die vanaf begin 19e eeuw in Dalen actief waren.
- De start van de vaccinaties tegen de pokken.
- Van vroedvrouw tot Groene Kruis.
- Oprichting WKHB (wederkerig hulpbetoon) de plaatselijke sociale voorziening.
- Alles rond het armenhuis.
- Het huisartsenechtpaar Henk en Ineke Remmelts.
- Op weg naar de huidige gezondheidszorg.
Onze rondleiders delen graag met u hun verhalen en bijzondere anekdotes.
Eerste verdieping
Op de eerste verdieping word je begroet door een landarbeider. Hier vind je voorwerpen en voorstellingen over hoe men vroeger in Dalen woonde en werkte. Maar liefst 17 doorkijkjes nemen je mee door de tijd.
A.d.h.v. informatie over De Boermarke en de voormalige gemeente Dalen maakt men kennis hoe Dalen in vroegere jaren werd bestuurd. Ook de kerk komt hierbij aanbod met bijzondere voorwerpen welke wij in bruikleen hebben.
Dalen was een agrarisch dorp met boeren, ambachtslieden en een middenstand. Alle facetten van de landbouw vind je terug op deze verdieping. Ook voor het leven van de mensen rond en in de boerderij is ruim aandacht.
De klompenmaker met een antiek klompenraam, de huisslachter met vlees in de wiemel, de kapper, de kastelein en manufacturier laten zien hoe men het beroep uitoefende. Verder is er aandacht voor de Coöperatieve Zuivelfabriek ondersteund door filmbeelden en is er een pronkvitrine met prachtige sieraden uit de 19e eeuw.
Tweede verdieping (de meelzolder)
Op deze verdieping krijgt men een indruk van het werk dat de molenaar verricht, nl. het opslaan van het meel. Het meel komt hier via de meelpijp in zakken. De werktuigen die de molenaar hierbij gebruikte, zoals weegwerktuigen en een zakkennaaimachine zijn hier te bewonderen. Ook is hier een deel van de molenconstructie goed te zien.
Meel is een grondstof voor de bakker. Er is een vitrine met diverse gebruiksvoorwerpen van de bakker en een filmpje waarin het bakproces van meel tot brood wordt uitgelegd. Op deze verdieping vind je ook een drukpaneel, waarop men kan zien waar in Drenthe een molen staat en welk type molen het is. Op deze verdieping ook de kinderhoek, waar kinderen zelf kunnen malen en wegen.
Derde verdieping (de steenzolder)
De steenzolder, de verdieping onder de kap waar toegang is tot de stelling, is de constructie van de molen goed te zien. Bij goed weer is de stelling open voor bezoekers. Door de aanwezigheid van de stelling valt de “Jan Pol” onder het type stellingmolen. De koningsspil (de centrale as van de molen) en het zacht zingende geluid van de meerdere kamwielen zijn indrukwekkend. Hier krijgt men een duidelijk beeld hoe het maalproces werkt. Ook het ‘billen, scherpen van de maalstenen, wordt hier gedemonstreerd.
Op de steenzolder bevindt zich een dubbel koppel maalstenen. Een maalsteen bestaat uit een koppel stenen, de ligger of legger en de loper. Samen wegen ze ongeveer 2000kg. Ook is er nog een pelsteen aanwezig.
Wanneer er voldoende wind is en de molenaar is aanwezig, gaat de molen in werking. De molenaar is aanwezig op woensdag- en zaterdagmiddag. De molenaar en onze rondleiders kunnen u alles vertellen over de onderdelen en de werking. Het is bewonderingswaardig dat men met de capaciteit van toen zoiets moois en nuttigs kon bouwen. Aold Daol’n is trots op haar molen en stelt alles in het werk om haar collectie in dit prachtige monument aan het publiek te kunnen tonen.
Speciaal voor kinderen
Het museum is een kijk- en doemuseum en daarom zeer geschikt om met kinderen te bezoeken. Met uitzondering van de voorwerpen in de vitrines mag men alles aanraken of vastpakken. Op diverse plekken kan de jeugd zelf bezig met malen m.b.v. prehistorische maalstenen, koe knuffelen of spelen met drukknop leerpanelen of met het interactieve touch scherm (op zijn Drents een “Tik- en kiektaofel”).
Op de Tweede verdieping (de meelzolder) is een speciale kinderhoek ingericht. Hier kunnen kinderen naar hartenlust graan malen en wegen. Het meel mogen de kinderen meenemen. Het is niet geschikt voor consumptie, maar wel als vogelvoer. Verder kunnen ze een grote puzzel over de molen maken.
Naast de ’Jan Pol’ is een prachtig speel- en doeplein voor de kleintjes met bijzondere speelattributen.
Educatie
Scholen kunnen hun projecten aanschouwelijk maken met een bezoek aan het museum. Enkele voorbeelden zijn bv. Project over de bakker, de techniek in de molen, projecten over de geschiedenis, projecten WOII, kleding.
We werken mee aan lesbrieven, stellen voorwerpen en foto’s beschikbaar, komen met voorwerpen/kleding naar scholen toe en ontvangen scholen voor rondleidingen.
We denken met u mee. Er is veel mogelijk.
Belangstellenden kunnen mailen naar [email protected]