Dalen
Dalen staat bekend als het ‘Dorp tussen de molens’ en ligt in het zuidoosten van Drenthe in de gemeente Coevorden. Deze titel dankt het dorp aan het feit dat het dorp twee molens heeft: de stellingmolen ‘Jan Pol’ gebouwd in 1876 en de molen ‘De Bente’ uit 1814. Beide molens zijn nog in bedrijf en kunnen op gepaste tijden bezichtigd worden.Dalen was tot 1 januari 1998 de hoofdplaats van de gelijknamige gemeente Dalen. Deze omvatte behalve Dalen de dorpen Dalerpeel, Dalerveen, Stieltjeskanaal en Wachtum.
Van oorsprong is Dalen een agrarisch dorp, dat door de vele nieuwbouwwijken sterk is uitgebreid. Het traditionele agrarische beeld begint langzaam maar zeker te verdwijnen. Desondanks zijn er nog een aantal karakteristieke boerderijen te vinden.
Geschiedenis
Dalen ligt op een uitloper van de Hondsrug, een hoger gelegen zandkop met aan weerszijden de riviertjes Loo en Drostendiep, die richting Coevorden stromen. Hier omheen bevonden zich moerassige veengebieden. Rondtrekkende lieden, die leefden van de jacht en visvangst sloegen hier hun kamp op. De oudste bodemvondsten bij Dalen, vuurstenen pijlpunten en vuistbijlen, komen uit de middensteentijd 8800 – 4000 jr. v.Chr.
Vanaf 4000 jr. v.Chr. stichtten mensen kleine nederzettingen. Deze hunebedbouwers bouwden boerderijen, waarvan later bij opgravingen de paalgaten zijn teruggevonden. Ze legden akkertjes aan en bewerkten deze. Ook zijn er diverse gebruiksvoorwerpen, zoals een zadelkweern en kommen, opgegraven. Langs de Oude Coevorderweg zijn uit die periode in 1989 grafheuvels met o.a. een offerbijl blootgelegd. Na verloop van tijd trokken ze toch weer verder.
Ook in de daaropvolgende perioden, de bronstijd en de ijzertijd, lieten de bewoners hun sporen na. Deze werden gevonden tijdens de opgravingen aan de Eldijk, de Westakkers (1989) en op het Huidbergsveld aan de Oude Coevorderweg.
Tot in de vroege Middeleeuwen bleven het “wandelende dorpen”. Vanaf ongeveer 800 jr.na Chr. beschouwde een bevolkingsgroep het grondgebied waarop ze woonden en werkten als hun eigen. Als een boerderij werd afgebroken, werd op dezelfde plek een nieuwe gebouwd. De gronden bij het dorp werden in gebruik genomen als akkers, waardoor de esdorpen zoals Dalen ontstonden. Opgravingen op de Thyakkers in 1979 toonden sporen uit die periode. Op de begane grond van Museummolen “Jan Pol’ zijn diverse bodemvondsten vanaf de prehistorie te bewonderen.
De oudste officiële oorkonde, waarin de naam Dalen wordt vermeld, dateert 1276. In dat jaar deed Hindricus van Borculo, burggraaf van Coevorden, uitspraak in een geschil tussen het klooster van Assen en de ingezetenen van Dalen. Men was het er niet mee eens dat de nonnen hun kudde schapen zo maar vrij in de heidevelden bij de Veenhuizen liet grazen. In 2026 viert Dalen daarom haar 750-jarig bestaan.
Met name in het begin van de 19e eeuw veranderde dit rustige beeld opnieuw. De vesting Coevorden was zelf één van de laatste bolwerken, die op de Fransen werd heroverd en dat hebben de inwoners van Dalen geweten. Omdat alle toevoer naar Coevorden was afgesloten, bleef de Fransen niets anders over dan uitvallen te doen, te stropen en te plunderen. Dalen is van deze stroop- en plundertochten meerder malen het slachtoffer geweest.
In 1815, vlak na de Franse tijd, dreigde het vuur Dalen met de grond gelijk te maken. Een zware brand verwoeste in het centrum van het dorp 7 woonhuizen en 12 schuren.
De collectie in museummolen “Jan Pol” geeft een beeld van Dalen in de 19de eeuw en 20ste eeuw.
De oprichting
Stichting Aold Daol’n is opgericht 21 juli 1980. Het initiatief lag bij het toenmalige gemeentebestuur van Dalen, onder aanvoering van burgemeester J.I.M. Hoffscholte. De Rabobank stimuleerde de oprichting met een financiële ondersteuning en een antieke doofpot als eerste aanzet voor de op te bouwen collectie. Het gemeentebestuur kon niet achterblijven en bood een aquarel aan.
Er werd begonnen met het inzamelen van foto’s vanuit de bevolking en het afnemen van interviews met ouderen uit de gemeente Dalen. Al snel werden de eerste fototentoonstellingen en dia-avonden georganiseerd.
Men gebruikte de bandopnames en het beeldmateriaal in artikelen en bij uitgifte van boeken. Ook werden er vanuit de bevolking voorwerpen aangeboden, welke werden opgeslagen in de kelder van gemeenschapshuis ‘De Spinde’.
- De oprichting
De Stichting van Aold Daol'n: Een reis sinds 1980
Er werd begonnen met het inzamelen van foto’s vanuit de bevolking en het afnemen van interviews met ouderen uit de gemeente Dalen. Al snel werden de eerste fototentoonstellingen en dia-avonden georganiseerd.
Men gebruikte de bandopnames en het beeldmateriaal in artikelen en bij uitgifte van boeken. Ook werden er vanuit de bevolking voorwerpen aangeboden, welke werden opgeslagen in de kelder van gemeenschapshuis ‘De Spinde’.
Wie zijn wij
Aold Daol’n is een cultuurhistorische stichting met als doel om in zijn algemeenheid de geschiedenis van de voormalige gemeente Dalen te bewaren. Zij doet dit door:
Aold Daol’n beschikt over een onderzoeks-archiefruimte in de Spinde. Kleding, textiel, huishoudelijk voorwerpen, gebruiksvoorwerpen en landbouwgereedschappen worden opgeslagen in een eigen depot in de “Roezemoes”.
Het materiaal is beschikbaar voor diavoorstellingen, exposities, schoolprojecten enz. Aold Daol’n werkte mee aan de samenstelling van verschillende boeken, die over de geschiedenis van onze dorpen werden uitgegeven en aan meerdere historische exposities.
Aold Daol’n verzorgt inmiddels 35 jaar de exploitatie van Museummolen ‘Jan Pol’ aan de Molenwijk in Dalen. Donateurs hebben met het hele gezin gratis toegang. Vanwege het museum is Aold Daol’n aangesloten bij het Platform Drentse Museum. Dit is belangrijk bij het uitwisselen van ideeën en voorwerpen tussen musea onderling en de ondersteuning van de museumconsulent.
Aold Daol’n organiseert jaarlijks een aantal evenementen rond de molen ”Jan Pol”. De Open Atelier Dagen, het Molenspel, Drentse Molendag, Nationale Molendag, Verhalenweekend, Oktober Kindermaand zijn activiteiten geschikt voor verschillende leeftijden. U wordt hierover geïnformeerd via onze website en facebookpagina.
3 x per jaar verschijnt de “Nieuwsbrief” met hierin historische artikelen, oude foto’s, informatie en activiteiten. Donateurs ontvangen deze gratis.
Stichting Aold Daol’n telt momenteel 1150 vrienden/donateurs. Het merendeel is woonachtig in en rond Dalen, maar ook veel oud-inwoners van Dalen dragen ‘Aold Daol’n’ een warm hart toe.
Om kosten zoals verzekeringen, onderhoud, reparatie, opslag van de collectie, beveiliging, telefoon, water, elektra etc. te kunnen betalen, zijn wij afhankelijk van giften, subsidies en donateursgelden.
Bestuur en vrijwilligers
Het bestuur bestaat uit 12 leden, waarvan er 9 uit de kern Dalen komen. De buitendorpen Wachtum, Dalerpeel en Dalerveen/Stieltjeskanaal zijn elk vertegenwoordigd door minstens 1 bestuurslid. Alle Bestuursleden hebben zitting in één of meerdere werkgroepen.
Al deze werkgroepen samen zorgen ervoor dat de ‘machine’ van Stichting Aold Daol’n blijft draaien, hierin terzijde gestaan door een grote groep van 40 vaste vrijwilligers.De werkgroepen zorgen voor het verzamelen, archiveren, registreren en opslaan van documentatie- en beeldmateriaal, kleding en textiel, huishoudelijke- en andere gebruiksvoorwerpen en landbouwgereedschappen. Zoveel mogelijk van deze voorwerpen laten we zien in de museummolen en de vergaarde kennis delen we met bezoekers en onderzoekers.
Verder is er een werkgroep die de promotie verzorgt en weer een andere die ervoor zorgt dat 3 x per jaar een “Nieuwsbrief” uitkomt, met hierin informatie en activiteiten.
Huidige bestuur
Het bestuur komt 4 keer per jaar bijeen. Het aantal keren dat de werkgroepen vergaderen is afhankelijk van de te organiseren activiteiten.
Jack Lubberman
(Dalen)
Anna Wiers-Renting
(Dalerveen/Stieltjeskanaal)
Annie van den Broek
(Coevorden)
Henk Nijkamp
(Dalen)
Feddie Zomers
(Dalen)
Giny Oosterwijk-Haasken
(Dalen)
Harm Zwiers
(Dalen)
Herma Klompsma-Rieks
(Dalen)
Jet Vaartjes-Ranter
(Dalen)
Lammy Kroeze-Ruinemans
(Wachtum)
Patrick Vos
(Dalerpeel)
Sina Lamberts-Boer
(Dalen)